• << İlk
• < Önceki
• 2
• 3
• 4
• 5
• 6
• 7
• 8
• 9
• 10
• 11
• Sonraki >
• Son >>

YURTTAŞ KANE (CİTİZEN KANE)

Gökhan Keskin
www.gokhankeskin.com.tr/
Atılım Üniversitesi İşletme Yönetimi
Yüksek Lisans (MBA) Öğrencisi

Film, 1942 yılında 9 dalda Akademi Ödülleri'ne aday gösterilmiş; ve en iyi senaryo dalında ödül almayı başarmıştır. Aynı zamanda "Yurttaş Kane", 1989 yılında Amerika Birleşik Devletleri Kongre Kütüphanesi tarafından "kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli" filmler arasına seçilerek ABD Ulusal Film Arşivi'nde muhafaza edilmesine karar verilmiştir.

Filmin sinemaya en büyük katkısı alt açının doğru bir biçimde kullanılmaya başlanmasıdır. O zamana kadar kullanılmayan alt açılar nedeniyle, tavan hiç gözükmemekte; aydınlatma amacıyla kullanılan ışıklar da burada bulunmaktaydı. Ancak bu filmin getirdiği yenilik sonucunda yandan aydınlatma etkili bir biçimde kullanılmaya başlanmıştır.

Filmin konusuna biraz değinmemiz gerekirse;

ABD rüyasının bir eleştirisi diyebileceğimiz bu film birçok eleştirmence gelmiş geçmiş en iyi film olarak değerlendirilmektedir. Konusu kısaca bir medya şirketin sahibi olan Kane'in dünyanın en büyük medya devi haline gelmesi ve ölümünde söylemiş olduğu ünlü 'Rosebud' kelimesinin ne olduğunun bulunması olarak değerlendirilebilir.

Genç bir gazeteci, Kane’in vefat ettiğinde sarf ettiği son söz olan Rosebud isminin anlamını çözmek için, Kane’in yakınlarıyla temas kurar ve bu renkli kişiliğin geçmişine tanık olmamızı sağlar. Rosebud, filmde eksik olan yap-boz parçası görevini üstlenmekte ve bu sayede filme dedektiflik unsurları eklemektedir. Orson Welles'in yaratmış olduğu Kane karakterinin, ABD'li medya patronu William Randolph Hearst'le ortak değerlere sahip olması dikkat çekici bir noktadır. Filmin öyküsü bir çok katmandan oluşmaktadır. İktidarın doğası, karakter ve kader ilişkisi gibi kavramsal temaların yanı sıra Amerikan rüyası, kamuoyu, siyaset, medya ve halkla ilişkiler gibi artık gündelik yaşamın biçimlendirici güçleri olan "modern yaşamın olguları" ve aralarındaki ilişkiler ile bu olguların henüz yeni ortaya çıkmaya başladığı zamanlarda yaşamış dönemin Donald Trump'ı, William Randolph Hearst 'ın (1863-1951) yaşamı üzerinden anlatılmaktadır.

Bu bireysel hikâye aynı zamanda mükemmelliyetçiliğin ve otoriter yönetimin de hazin sonuçlarını göstermektedir. Daha sonraları, Orson Welles'in mükemmel bir film yapma konusundaki zorlayıcı çabalarının olumsuz sonuçlarını, kendi hayatı ve sinema kariyeri üzerinde yaşadığı söylense de bu film hala gelmiş geçmiş en mükemmel filmler listesinde yer almaya devam etmektedir.

   Film hakkında birkaç not:

•    Film sinema tarihinin en iyi 10 filmi arasında sayılır.

•    Film Orson Welles’in doruk noktasina çıktığı filmdir ve sinemanın akışında önemli  bir sıçrama noktasıdır.

• Amerikan Film Enstitüsü (AFI) tarafından belirlenen en iyi filmler listesinin ilk sırasında yer alan Yurtaş Kane çekildiğinde yönetmen Orson Welles sadece 26 yaşındaydı.

• Yurttaş Kane her açıdan amerikan sinemasının tarzına aykırı bir filmdir ve bu yüzden de ne gişe de ne de oscar ödüllerinde aradığını bulabilmiştir.

• Sinema ve çekim teknikleri açısından düşünülürse yüzyılın en iyi filmi olarak gösterilebilir. Bunun sebebi de pek çok yaratıcı çekim tekniğinin ilk defa burada kullanılmış olmasıdır. Orson Welles'in, Stanley Kubrick gibi fotoğrafçılık kökenli olması da bunda etkilidir.

• Film ilk çıktığında tanıtımı fiyaskoyla sonuçlanmış ve ticari olarak başarısızlığa uğramıştır. Oscar'a dokuz dalda aday olmuş, yalnızca en iyi özgun senaryo dalında ödül alabilmiştir. Orson Welles'in şöhreti de bu filmden sonra tepetaklak olmuştur. Bunun sebebi ise Kane'in hikayesinin o zamanın medya patronu William Randolph Hearst'ün hayatına dayanması ve Hearst'ün bundan hoşlanmayıp filmin dağıtımını engellemeye çalışmasıdır.

• Filmde flashbackler, flashforwardlar çok etkili bir şekilde kullanılmış, montaj yerinde kullanılarak mükemmel bir zaman atlaması sahnesi yapılmıştır. (Yemek masası sahnesinde arkada büyüyüp ortalığı saran sarmaşıklar örneğindeki gibi)

• Filmde kamera güç sahibi kişileri alttan, onların karşılarında ezilenleri de üst bakıştan çekmiştir.

• Filmde Kane ve diğer gazetecilerin topluca fotoğraf çektirdikleri sahnede de sinema tarihi açısından bir ilk gerçekleşmiştir. Kamera, fotoğrafa zoom yaptıktan sonra fotoğraf birden canlanır ve sahne fotoğrafın çekilmiş olduğu ana geri döner. Eğer sabit bir fotoğrafın canlandırılmasının o zamanın teknolojisiyle çok zor olduğunu göz önünde bulundurursak, yönetmenin ne kadar başarılı bir iş çıkardığını da iyi anlarız

• Film 5 ayrı insanın gözünden aktarılır: Thatcher - banka müdürü, Leland - en yakın arkadaşı, Susan alexander - ikinci eşi, Bernstein - gazete müdürü ve uşağı.

• Bir yoruma göre ise Orson Welles filmi çektikten sonra hayatı boyunca Yurttaş Kane gibi bir film daha yapmak için uğraşmış ama yapamamıştır.